Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εδώ και κάποια χρόνια, έχει υιοθετήσει μία αρκετά πιο ολιστική προσέγγιση της υγείας. Πέραν της σωματικής υγείας, έτσι, δεν παραλείπει να συμπεριλάβει την ψυχική υγεία στη γενικότερη διαπίστωση της υγείας ενός ατόμου. Η ψυχική υγεία θεωρείται ως μία κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, κατά την οποία κάποιος δύναται να ζει και να εργάζεται με ευχέρεια, και να ικανοποιείται από τα ατομικά του χαρακτηριστικά και προσωπικά του επιτεύγματα. Η διαπίστωση της καλής ή κακής ψυχικής υγείας ενός ατόμου και η διάγνωση διαφόρων ψυχικών νοσημάτων, που ενδεχομένως να προϋπάρχουν εκ φύσεως ή να ανακύψουν ως απόρροια ορισμένων ψυχοκοινωνικών καταστάσεων, αποτελεί έργο των επαγγελματιών ψυχικής υγείας.

Πώς αξιολογείται η κατάσταση της ψυχικής υγείας

Κάθε ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής, ψυχίατρος ή σύμβουλος ψυχικής υγείας, τείνει να ακολουθεί διαφορετικές -και, κάθε φορά, συγκεκριμένες- τεχνικές, προκειμένου να διαγνώσει την καλή ή κακή ψυχική υγεία ενός ατόμου και να προβεί στη διάγνωση μίας ψυχικής νόσου. Οι εν λόγω τεχνικές, συνηθέστερα, ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες “σχολές” του πολυδιάστατου κλάδου της ψυχολογίας, που αποτελούν συνέχεια του έργου των σπουδαιότερων εκπροσώπων αυτής. Η διάγνωση ενός ψυχικού νοσήματος, συνήθως, περιλαμβάνει ένα σύνολο από κριτήρια, η ύπαρξη ή απουσία των οποίων, αντιστοίχως, συνιστά τη διάγνωση ή μη του ψυχικού νοσήματος. Τα κριτήρια αυτά ποικίλλουν, αναλόγως με τη σχολή που αποδέχεται και ακολουθεί ο εκάστοτε επαγγελματίας ψυχικής υγείας.

Ορισμένα από τα πλέον άξια αναφοράς κριτήρια για τον καθορισμό της ψυχικής υγείας, ωστόσο, είναι τα εξής:

  • Η δυνατότητα ενός ατόμου να είναι αυτοδύναμο.
  • Η επίγνωση της ταυτότητάς του.
  • Η ικανότητά του για αντίσταση στο άγχος.
  • Η ενεργητικότητα και ανεξαρτησία του από κοινωνικές επιρροές.
  • H δυνατότητα επίλυσης των προβλημάτων του.
  • Η ικανότητά του να εργάζεται, να αγαπά και να διασκεδάζει χωρίς προβλήματα.
  • Η δυνατότητά του να μην επηρεάζεται από το περιβάλλον γύρω του.

Ποιοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία

Επιστήμονες της ψυχολογίας και ψυχιατρικής συμφωνούν πως η ισχύς της προσωπικότητας κάθε ατόμου βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τη δυνατότητά του για αντίσταση και αντοχή ενάντια σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Εν ολίγοις, μία γενική παραδοχή των επαγγελματιών ψυχικής υγείας ορίζει πως όσο πιο ισχυρό είναι το εγώ ενός ατόμου, τόσο πιο εύκολα αυτό θα αντεπεξέλθει σε μία επιβαρυντική για την ψυχολογία κατάσταση.

Ως κυριότερος παράγοντας κινδύνου για την ψυχική υγεία ενός ατόμου θεωρείται το σύνολο των σχέσεων και αλληλεπιδράσεων που αναπτύσσονται στο μικροπεριβάλλον της οικογένειας, που άλλωστε αποτελεί τον πρώτο θεμελιώδη φορέα κοινωνικοποίησης κάθε ανθρώπου. Η οικογένεια έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς, ενώ συνάμα πλάθει την ψυχική υγεία κάθε ατόμου, λειτουργώντας ως παράγοντας καθοδήγησης και ως καταφύγιο ανάρρωσης και ασφάλειας. Οι ισορροπημένες οικογενειακές σχέσεις έχουν σπουδαία σημασία για την καλή ψυχολογία μας.

Η ψυχική υγεία των ατόμων, εντούτοις, δύναται να επηρεαστεί και από συνιστώσες του μακροπεριβάλλοντος. Οι ψυχολόγοι και ψυχίατροι έχουν καθορίσει ένα σύνολο παραγόντων κοινωνικής και οικονομικής φύσεως, που διαφέρουν ανάλογα με το εξωτερικό περιβάλλον κάθε ατόμου. Μερικοί από αυτούς είναι οι παρακάτω:

  • Η φτώχεια, οι κακές στεγαστικές συνθήκες και η περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες -ψυχικής ή μη- υγείας, που συχνά οδηγούν στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών.
  • Η ανεργία και οι κακές συνθήκες εργασίας, παράγοντες εξάντλησης του ατόμου που συνδέονται με ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
  • Η ελλιπής εκπαίδευση, που με τη σειρά της καταλήγει σε μη έγκαιρη ή εξολοκλήρου απούσα διαπίστωση προβλημάτων που ενδεχομένως να μετουσιωθούν σε ψυχικές ασθένειες.
  • Το φυσικό περιβάλλον, που συνίσταται σε μετεωρολογικούς, πολεοδομικούς και γεωφυσικούς παράγοντες. Η έλλειψη ενός υγιούς φυσικού περιβάλλοντος, πολλές φορές, συντελεί στην εκδήλωση ψυχικών νοσημάτων.
  • Το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον, με ζητήματα όπως η μετανάστευση, η κοινωνική αστάθεια, το κοινωνικό status, τα στερεότυπα και η απομόνωση να συνδέονται άρρηκτα με την επιβάρυνση της ψυχικής υγείας.
  • Ο τρόπος ζωής, καθότι καταστάσεις όπως η παχυσαρκία, ο αλκοολισμός και ο εθισμός σε τοξικές ουσίες έχει πολλάκις συνδεθεί με την κακή ψυχική υγεία.
  • Η ποινική δικαιοσύνη, διότι άτομα με ψυχικές διαταραχές, σύμφωνα με έρευνες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν ένα βεβαρυμένο ποινικό μητρώο.

Η πλειονότητα των επιστημόνων ψυχικής υγείας, συν τοις άλλοις, εκτιμά πως ένα ευρύ φάσμα ψυχικών ασθενειών είναι κληρονομικό, προκύπτει, δηλαδή, από τα ανθρώπινα γονίδια.

Οι πιο συνήθεις μορφές ψυχικών διαταραχών

Το σύνολο των αποκλίσεων από την πνευματική και ψυχική ευεξία των ατόμων θεωρούνται ψυχικές ασθένειες ή διαταραχές και, ως εκ τούτου χρήζουν αντιμετώπισης από κάποιον εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, αναλόγως με τη φύση και τη σοβαρότητα του κάθε περιστατικού. Οι πλέον συχνές ψυχικές παθήσεις που εμφανίζονται ανά τον κόσμο, είναι οι εξής:

  • Οι συναισθηματικές ψυχώσεις, που συχνά εκδηλώνονται σε εκφάνσεις όπως η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά του ατόμου ή οι τάσεις αυτοκτονίας. Εν προκειμένω, η μόνιμη επίβλεψη στο σπίτι ή σε κλινική συνήθως κρίνεται απαραίτητη, ενώ, πέραν της λήψης φαρμάκων, ενδείκνυται και η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία.
  • Οι σχιζοφρενικές ψυχώσεις, που συνοδεύονται από έλλειψη εναισθησίας και αποστροφή της φαρμακευτικής αγωγής. Η κατατονική συμπεριφορά και παρορμητικότητα σε αυτές, συχνά καθιστά απαραίτητη την ενδονοσοκομειακή νοσηλεία. Παράλληλα, η αντιμετώπισή τους με ψυχοτρόπα φάρμακα επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ατόμου σε σημαντικό βαθμό.
  • Οι εξαρτήσεις από το αλκοόλ και διάφορες τοξικές ή φαρμακευτικές ουσίες, που συνήθως οδηγούν σε τάσεις ανευθυνότητας και παραγκωνισμό των προσωπικών προβλημάτων. Κλινικές αποτοξίνωσης και ομάδες υποστήριξης αποτελούν σπουδαίοι φορείς καταπολέμησής τους.
  • Οι αγχώδεις διαταραχές, που εμφανίζονται με τη μορφή κρίσεων άγχους ή πανικού, αγοραφοβίας, κλειστοφοβίας και άλλων καταστάσεων στις οποίες το άτομο είναι αδύναμο να ανταποκριθεί φυσιολογικά. Η συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία αποτελούν θεμιτοί τρόποι αντιμετώπισής τους.
  • Οι διαταραχές της διάθεσης, ψυχικές νόσοι που διακρίνονται από διαρκείς εναλλαγές έντονων συναισθημάτων. Χαρακτηριστικά, θα αναφέρουμε το διπολισμό, την κατάθλιψη και την κυκλοθυμική διαταραχή, που συχνά χρήζουν κλινικής παρακολούθησης.
  • Οι διασχιστικές διαταραχές ταυτότητας, ψυχικές ασθένειες που έχουν συσχετιστεί με το υπερβολικό στρες και τα τραυματικά γεγονότα και εκδηλώνονται με την εμφάνιση πολλαπλών ταυτοτήτων και ξεχωριστών αναμνήσεων, καθώς και με την απώλεια της μνήμης.

Ποιος είναι αρμόδιος για τη φροντίδα της ψυχικής υγείας

Η φροντίδα της ψυχικής υγείας αποτελεί πολυδαίδαλη διαδικασία, που οφείλει να είναι κάθε φορά εξειδικευμένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του εκάστοτε ασθενή και τη σοβαρότητα του κάθε περιστατικού, όπως προκύπτει από μία εκτενή διαδικασία διάγνωσης και αξιολόγησής του. Ανάλογα με την περίπτωση, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας που ενδείκνυται μπορεί να είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής, ψυχίατρος ή σύμβουλος ψυχικής υγείας. Η κατάρτιση αυτού πρέπει πάντοτε να είναι συγκεκριμένη. Παραδείγματος χάριν, στις μικρές ηλικίες προτείνεται να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο παιδοψυχολόγο, και όχι σε ψυχολόγο που ασχολείται με τη θεραπεία ενηλίκων. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας απασχολούνται τόσο με τη μορφή ιδιωτικών συμβάσεων, όσο και στις διάφορες δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Η παρούσα ανάρτηση έχει καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποκαθιστά τη διάγνωση ενός εμπειρογνώμονα επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Αναζητήστε ψυχολόγους στη Λάρισα στον ηλεκτρονικό οδηγό της πόλης elarisa.gr